[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ugruntowanego programu działania i własnej metody naukowej. Już na początku swego
pontyfikatu stara się podnieść rolę norm, bodzców i motywacji poznawczych w
koÅ›cielnym systemie sterowania. W dniu 4 sierpnia 1879 r. ogÅ‚asza encyklikÄ™ „
Aeterni
Patris”w której wzywa katolickich uczonych do pogÅ‚Ä™bienia pracy w dziedzinie filozofii
,
i do przyjęcia jednolitego wzoru studiów scholastycznych, ogłaszając zarazem św.
Tomasza z Akwinu naczelnym mistrzem studiów filozoficznych i teologicznych.
Encyklika ta zapoczątkowała neoscholastykę i jej podstawową postać - neotomizm,
który stał się doktryną obowiązującą w seminariach i wyższych uczelniach katolickich.
Działania zmierzające do podniesienia poziomu nauki katolickiej kontynuował Leon
XIII przez cały okres swego pontyfikatu - w 1881 r. otworzył dla wszystkich uczonych
Archiwum Watykańskie, czyniąc z Rzymu jeden z głównych ośrodków badań
historycznych i podnosząc na wyższy poziom studia historyczno-kościelne.
Zorganizował bardzo ważne dla doktryny katolickiej studia biblijne i pod koniec swego
pontyfikatu utworzył w 1902 r. oddzielną Komisję Biblijną dla kierowania badaniami w
tej dziedzinie i ich koordynowania. Oprócz nauki teologii i filozofii polecał
duchowieństwu kształcenie się w naukach świeckich - zwłaszcza społecznych i
przyrodniczych.
NastÄ…piÅ‚a też ewolucja stanowiska Watykanu wobec liberalizmu. „
Leon XIII
zszedł z nieugiętych i nieprzejednanych pozycji swego poprzednika i ujrzał nie tylko
widoki kompromisu i porozumienia z liberalną burżuazją i z państwem liberalnym, ale
również możliwość uzyskania dla Kościoła pomyślnych warunków działania w świecie
89
1
nowoczesnym” Np. odnoÅ›nie konstytucji belgijskiej z 1831 r. stwierdziÅ‚, że chociaż
.
uświęciła ona pewne zasady, których jako papież nie może uznać za słuszne, ale
położenie katolicyzmu w Belgii wskazuje, że system wolności zaprowadzony w Belgii
jest najbardziej korzystny dla Kościoła i katolicy belgijscy nie tylko nie powinni
atakować swojej konstytucji, ale winni jej bronić.
Baczną uwagę zwrócił też Leon XIII na problematykę społeczną, a zwłaszcza
na kwestię robotniczą. Już na początku swego pontyfikatu w 1881 r. w encyklice
"Diuturnum illud" poruszył problem pochodzenia władzy państwowej, stając na
stanowisku pośredniego pochodzenia władzy od Boga i przeciwstawiając się teorii
umowy społecznej, a także odrzucając socjalizm, komunizm i nihilizm.
W 1885 r. ogÅ‚osiÅ‚ encyklikÄ™ „ Dei”
Immortale poświęconą chrześcijańskiemu
ustrojowi państwowemu. Stwierdził w niej, że człowiek z woli Boga jest istotą
społeczną, władza zaś pochodzi od Boga i jest niejako mandatariuszem Boga, powinna
więc w swoim działaniu kierować się wolą Bożą. Prawa sprzeczne z wolą Bożą, czyli z
prawem Bożym naturalnym czy objawionym są bezprawiem i obywatel nie jest
obowiązany im się podporządkować. Władza państwowa uznając najwyższy autorytet
Boga, winna uznawać także religię i popierać jej rozwój, co jest równoznaczne z
uznaniem Kościoła i przyznaniem mu prawa rozwoju. Kościół i państwo spełniają swą
misję zgodnie z ogólnym planem Boga, który kieruje światem, powinny więc
współpracować. Kościół nie potępia żadnej formy rządu, byle by odpowiadała zasadom
mądrości i sprawiedliwości.
WydanÄ… w 1888 r. encyklikÄ™ „
Libertas”poÅ›wiÄ™ciÅ‚ Leon XIII zagadnieniu
wolności i tolerancji. Przedstawił w niej chrześcijańską koncepcję wolności, odróżniając
ją od wolności głoszonej przez liberałów. Wolności religijnej nie należy mieszać z
liberalizmem religijnym, graniczącym z indyferentyzmem, zaś tolerancji nie można
identyfikować z relatywizmem odnoszącym się do prawdy i przekonań religijnych. W
encyklice tej papież wiele miejsca poświęcił wolności politycznej, odcinając się jednak
od liberalizmu i zastrzegając, że wolność polityczna nie może być równoznaczna ze
swobodą czynienia zle i działania na szkodę innych oraz dobra wspólnego. Państwo
winno być praworządne, a ustawy powinny obowiązywać wszystkich w jednakowy
sposób. Podkreślił też, że Kościół popiera umiarkowane wolności obywatelskie.
W roku 1890 ukazaÅ‚a siÄ™ encyklika „ christianae”w której papież
Sapientia ,
sprecyzował obowiązki chrześcijanina-obywatela. Na początku stwierdził, że rozwój
techniki stwarza niebezpieczeństwo dominacji materii i w związku z tym trzeba bronić
prymatu prawa moralnego w życiu społecznym i gospodarczym. Papież stwierdził w tej
encyklice, że Kościół, ze względu na swe powołanie nadprzyrodzone, winien stać ponad
polityką, tym bardziej, że ma cele niezależne od celów państwa; cele Kościoła jako
nadprzyrodzone są wyższe od celów państwa. Leon XIII wyraznie zastrzegł, że Kościół
nie może dać się użyć jako narzędzie do osiągania celów politycznych jakiejkolwiek
partii. Próba wciągania Kościoła w rozgrywki partyjno-polityczne byłaby
nadużywaniem religii. Może natomiast Kościół współpracować z wszystkimi ustrojami,
które są zgodne z prawem natury i szanują wolność sumienia stwarzając możliwości
normalnego rozwoju i doskonalenia człowieka.
Dla rozwoju katolickiej nauki społecznej największe znaczenie ma ogłoszona
15 maja 1891 r. encyklika Leona XIII „ o kwestii robotniczej. Stanowi
Rerum novarum”
ona w nauczaniu Kościoła nową jakość. Na początku tej encykliki stwierdza papież
1 J. Pajewski, Historia Powszechna 1871-1918, Warszawa 1978, s. 314.
90
istnienie kwestii społecznej i walki społecznej, której przyczyną jest błędny ustrój
społeczno-gospodarczy, w wyniku czego robotnik czuje się samotny i bezbronny.
Następnie w encyklice czytamy:
„
W ostatnim wieku zniszczono stare stowarzyszenia rękodzielników, nie dając
im w zamian żadnej ochrony; urządzenia i prawa państwowe pozbawiono tradycyjnego
wpływu religii; i tak robotnicy osamotnieni i bezbronni ujrzeli się z czasem wydanymi
na łup nieludzkości panów i nieokiełznanej chciwości współzawodników. Zło
zwiększyła jeszcze lichwa żarłoczna, którą, aczkolwiek Kościół już nieraz potępił w
przeszłości, ludzie jednak chciwi i żądni zysku uprawiają w nowej postaci; dodać
[ Pobierz całość w formacie PDF ]